به گزارش روابط عمومی فدراسیون بین المللی ورزشهای زورخانهای و کشتی پهلوانی، در تاریخچه کشتی پهلوانی و ورزش های زورخانه ای آمده که ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران خود قائل می شدند، چرا که آنان به خاطر داشتن قدرت بدنی و شجاعت روحی شکرگزار بوده و هرگاه که نیاز می شد برای دفاع از خانواده و سرزمین خود در برابر دشمنان حاضر به جانفشانی بودند. آن گاه سرنوشت جنگ ها را هم رقم می‌زدند، به این ترتیب که پهلوان ها دو طرف جنگ بدون درگیر شدن لشکرها و با یک رقابت پهلوانی سرنوشت جنگ را مشخص می کردند.
راه یافتن داستان پلهوانان به ادبیات و شعر ایران زمین، به وجود آمدن مرامنامه ها و فتوتنامه ها و انتقال سینه به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان در بین مردم ایران زمین، نشان دهنده نقش ویژه و تاثیرگذار پهلوانان بر تاریخ ایران است. لازم به ذکر است در زبان فارسی ایران باستان بیش از 30 لغت در ارتباط با مفاهیم قهرمان و پهلوان وجود دارد که خود این موضوع میزان علاقه وافر ایرانیان به قهرمانان و پهلوانان را مسلم و آشکار می کند. از سابقه و تاریخ پیدایش این رشته در ایران روایات مختلفی مطرح است اما کتاب تاریخ نشان می دهد 4500 سال پیش در لرستان و بین النهرین آثاری وجودداشته که حکایتگر وجود و اهمیت داشتن ورزش و مهارت هایی است که امروز «کشتی» نامیده می شود. نام کشتی از کمربندی به نام «کشتی» گرفته شده که زرتشتیان هنگام خواندن دعا و پهلوانان برای کشتی گیران این کمربند را سه بار دور کمر می بستند. غیر از آثار زرتشتیان، نوشته های مورخین یونانی و روسی و همچنین شاهنامه فردوسی، همه دال بر اصالت و قدمت فرهنگ کشتی و پهلوانی در ایران است.
با ورود اسلام به ایران، آیین پهلوانی رنگ مذهبی تری به خود گرفت و مورد توجه بیشتر اندیشمندان و مردم واقع شد. برخی معتقدند آیین جوانمردی و فتوت نوعی تصوف عامیانه و کوچه بازاری است. در دوران صفویه و زندیه، کشتی پهلوانی دورانی طلایی و پررونق خود را سپری کرد و در هر شهری صدها پهلوان و نوخاسته به کشتی گرفتن و آموختن فنون و آیین پهلوانی مشغول بودند. در دوران قاجار علاقه به کشتی چنان افزایش یافت که ناصرالدین شاه شخصی به نام صاحب الدوله را مامور گسترش و توسعه کشتی کرد و رقابت پهلوانان را در میادین مختلف شهر رواج داد. هر سال با برگزاری رقابت ها، پهلوان ایرانی از دل این مسابقات معرفی می شد و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال در اختیار می گرفت که در صورت تکرار این قهرمانی در سه سال پیاپی صاحب بازوبند پهلوانی شود. ورزش های زورخانه های یکی دیگر از ورزش های پهلوانی محسوب می شود که نام دیگر آن ورزش های باستانی ایرانیان است. جایی که در آن به ورزش های باستاین می پردازند زورخانه نام دارد. در زورخانه علاوه بر ورزش های زورخانه ای کشتی نیز گرفته می شد. آیین های پهلوانی و زورخانه ای در تاریخ 25 آبان 1389 در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید. ورزش های زورخانه ای به عنوان یکی از قدیمی ترین ورزش های بدنسازی جهان معرفی شده است. ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده. جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکارانی قائل می شد که برای قدرت بدنی و شجاعت روحی که در اختیار داشتند، شکرگزار بودند.
بر پایه تاریخ، زورخانه در حدود هفتصد سال پیش (قرن 7 خورشیدی) به وسیله محمود معروف به پوریای ولی که ظاهرا از مردم خوارزم بوده و گویا در سال 772 هجری قمری در گذشته، به صورت امروزی سازمان دهی شده است. با این حال بر پایه رفتار و منش تاریخی و اسطوره های ایران زورخانه می تواند دست کم در ایران، تاریخ بسیار کهن تری داشته باشد. جایگاه زورخانه پیش از اسلام در زنده کردن جنبش ملی ایران و ستم با بیگانگان و نیز رستاخیز زبان پارسی و فرهنگ و آیین افتادگی و درسی که از عهد باستان در ایران رواج داشته است، اهمیت ویژه دارد و زرتشت زورخانه ای آداب و سنتی خاص دارد. آداب و سنتی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه ای دوره باستانی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزشکاران بر می انگیزد یا نیرو می بخشد. این فضایل در قالب شعر و داستان هایی به صورت آهنگین به همراه ضرب زورخانه ای توسط مرشد برای برانگیختن ورزشکاران در هنگام ورزش خوانده می شود. ورزشکاران همراه بانواختن مرشد حرکات گروهی و یا فردی را به نمایش در می آورند. ورزش باستانی در بین ورزشکاران به احترام و ادب معروف است. به نحوی که تمام حرکات با رخصت گرفتن انجام می شود و شعار ورزش باستانی پرورش روح و جسم است. به گونه ای که شیعیان زورخانه را مسجد دوم خود می دانند. یکی از رسم های شیرین و معروف زورخانه گلریزان است که در جشن هات و اعیاد و میلادهای چهارده معصوم در برخی موارد برای قدردانی از زحمات پیشکسوتان گرفته می شود و در آخر مراسم دو جوان دو طرف دو سنگی را گرفته و دور می زنند و مردم پول در آن لنگ می اندازند. در زورخانه حرکات گوناگونی انجام می شود. شنارفتن و نرمش، میل گرفتن، پا زدن، سنگ گرفتن، چرخ زدن، میل بازی و شیرین کاری بین پا از جمله ورزش های زورخانه ای به حساب می آید.
